Βιολογικές θεραπείες στους αθλητές

 

Γράφει ο ορθοπαιδικός χειρουργός Κόλλιας Γεώργιος (τάξη εισαγωγής ΣΣΑΣ,1999)

Οι αθλητές αποτελούν μια κατηγορία πληθυσμού, με ιδιαίτερες λειτουργικές απαιτήσεις καθώς, το μυοσκελετικό τους σύστημα υποβάλλεται σε μία διαρκή και έντονη καταπόνηση, εξαιτίας των καθημερινών εντατικών προπονήσεων και των συχνών αγωνιστικών τους υποχρεώσεων. Η συνεχής και υπερβολική άσκηση προκαλεί μικροτραυματισμούς οι οποίοι, συχνά δεν επουλώνονται σωστά λόγω των ελάχιστων χρονικών διαστημάτων ανάπαυσης και αποχής από τον αθλητισμό. Η συσσώρευση των μικροτραυματισμών αυτών οδηγεί στην εγκατάσταση χρόνιων φλεγμονών και την εμφάνιση των λεγόμενων συνδρόμων υπέρχρησης (overuse syndromes – πχ τενοντίτιδες,θλάσεις,μικρές τενόντιες ρήξεις). Επιπλέον, η υπερβολική προσπάθεια κατά τη διάρκεια της σωματικής άσκησης (προπόνηση ή αγώνας) μπορεί να οδηγήσει σε οξείς τραυματισμούς πχ ρήξη συνδέσμων, κατάγματα.

 

Οι βιολογικές θεραπείες αποτελούν ένα ταχέως εξελισσόμενο κλάδο της ιατρικής επιστήμης και εφαρμόζονται πλέον πολύ συχνά για την αντιμετώπιση ορθοπαιδικών παθήσεων, τραυματισμών και αθλητικών κακώσεων που έως τώρα αντιμετωπίζονταν είτε χειρουργικά, είτε με τις κλασσικές φαρμακευτικές αγωγές. Οι βιολογικές θεραπείες συνίστανται στην έγχυση (ενέσιμη χορήγηση) μη φαρμακευτικών ουσιών με εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες.

Τα πλεονεκτήματα των θεραπειών αυτών είναι σημαντικά:

• Οι χορηγούμενες ουσίες δεν είναι φάρμακα. Είναι πρωτεΐνες ή κύτταρα που βρίσκονται φυσιολογικά στον ανθρώπινο οργανισμό και χορηγούμενες σε συγκεκριμένες συγκεντρώσεις παρουσιάζουν θεραπευτικές ιδιότητες.
• Ειδικά σε ότι αφορά τις κυτταρικές θεραπείες (τη χορήγηση κυττάρων), οι θεραπείες αυτές είναι αυτόλογες, δηλαδή χορηγούμε στον αθλητή ένα συμπυκνωμένο διάλυμα κυττάρων τα οποία προέρχονται από τον ίδιο του τον οργανισμό.
• Επειδή ακριβώς πρόκειται για βιολογικές ουσίες με θεραπευτική δράση, η πιθανότητα εκδήλωσης αλλεργίας ή ανεπιθύμητων συνεπειών περιορίζεται στο ελάχιστο.
• Η χορήγησή των θεραπευτικών παραγόντων γίνεται με έγχυση (ένεση) στην πάσχουσα περιοχή, οπότε επιτυγχάνεται στοχευμένα η μεγαλύτερη δυνατή συγκέντρωσή τους στον ιστό-στόχο και καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Οι επιλογές που διαθέτουμε για βιολογικές, μη χειρουργικές, μη φαρμακευτικές θεραπείες είναι οι εξής:

Υαλουρονικό οξύ

Το υαλουρονικό οξύ αποτελεί ένα σημαντικό συστατικό του αρθρικού χόνδρου. Είναι μια πρωτεΐνη η οποία, δεσμεύει αλυσίδες γλυκοζαμινών, σχηματίζοντας μεγάλα πρωτεϊνικά συμπλέγματα. Η ένωση υαλουρονικού οξέος και γλυκοζαμινών προσδίδει στον αρθρικό χόνδρο τις απαραίτητες μηχανικές ιδιότητες (ελαστικότητα – αντίσταση στη συμπίεση) για την απορρόφηση των κραδασμών που παράγονται κατά τις κινήσεις της άρθρωσης.

Επίσης, το υαλουρνικό οξύ έχει μια μοναδική ιξωδοελαστική συμπεριφορά, έχει δηλαδή μια γλοιότητα που επιτρέπει τη μείωση της τριβής μεταξύ των αρθρούμενων επιφανειών.

Τα ενέσιμα σκευάσματα υαλουρονικού οξέος χορηγούνται σε αθλητές με μικρές εστιακές χόνδρινες βλάβες και ήπια οστεοαρθρίτιδα. Στις περιπτώσεις αυτές, το υαλουρονικό οξύ δεν θεραπεύει τον κατεστραμμένο αρθρικό χόνδρο αλλά, αυξάνει τη γλοιότητα του αρθρικού υγρού, μειώνει τις τριβές της άρθρωσης και ανακουφίζει από τον πόνο της χόνδρινης βλάβης.

Επίσης, σε περιπτώσεις οξείας ή χρόνιας τενοντίτιδας, η έγχυση υαλουρονικού οξέος στην πάσχουσα περιοχή ανακουφίζει από τα ενοχλητικά συμπτώματα της φλεγμονής καθώς, διευκολύνει την κίνηση του τένοντα και περιορίζει τον μηχανικό ερεθισμό του εξαιτίας της τριβής του με τις παρακείμενες ανατομικές δομές (οστά, θύλακος, τένοντες).

Κολλαγόνο

Το κολλαγόνο αποτελεί τη βασικότερη πρωτεΐνη του μυοσκελετικού μας συστήματος. Είναι ένα μακρομόριο, δηλαδή ένα μεγάλο πρωτεϊνικό σύμπλοκο που δημιουργείται από τη συνένωση πρωτεϊνικών αλυσίδων σε σχηματισμό τριπλής έλικας. Το κολλαγόνο τύπου ΙΙ αποτελεί δομικό συστατικό του αρθρικού χόνδρου στον οποίο, προσδίδει ιδιαίτερη ελαστικότητα (αντίσταση στη συμπίεση και τη διάτμηση). Κολλαγόνο τύπου Ι, συναντάμε επίσης, στα οστά, στους συνδέσμους, στους τένοντες, στους μηνίσκους.

Το ενέσιμο κολλαγόνο μπορεί να χορηγηθεί σε αθλητές που ταλαιπωρούνται από χρόνιους μυοσκελετικούς πόνους της σπονδυλικής στήλης (αυχεναλγία, οσφυαλγία), σύνδρομα υπέρχρησης (τενοντίτιδα, επικονδυλίτιδα, τροχαντηρίτιδα), μικρές ρήξεις μηνίσκων και μικρές χόνδρινες βλάβες.

Πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια (PRP – platelet rich plasma)

Το PRP αποτελεί αυτόλογο πλάσμα με μεγάλη συγκέντρωση αιμοπεταλίων. Τα αιμοπετάλια αποτελούν κύτταρα του αίματος τα οποία, διαθέτουν πολλές πρωτεΐνες (αυξητικούς παράγοντες) με αντιφλεγμονώδεις και αναγεννητικές ιδιότητες. Για την παρασκευή του PRP, ακολουθούμε στο χώρο του ορθοπαιδικού ιατρείο την εξής διαδικασία:

• λαμβάνουμε αίμα από τον αθλητή
• φυγοκεντρούμε το δείγμα της αιμοληψίας,
• διαχωρίζουμε τα αιμοπετάλια από τα ερυθρά και τα λευκά αιμοσφαίρια
• λαμβάνουμε το πλάσμα που περιέχει αιμοπετάλια σε πολύ μεγάλη συγκέντρωση
• ενεργοποιούμε τους αυξητικούς παράγοντες των αιμοπεταλίων
• εγχύουμε (χορηγούμε) το διάλυμα στην πάσχουσα περιοχή.

Η αποτελεσματικότητα του PRP βασίζεται στην επίτευξη υψηλών συγκεντρώσεων αιμοπεταλίων και στην κατάλληλη ενεργοποίηση των αυξητικών παραγόντων έτσι ώστε, να μπορέσουμε να προάγουμε την αντιφλεγμονώδη και την επουλωτική τους δράση.

Η θεραπεία με PRP περιλαμβάνει συνήθως τρεις συνεδρίες και εφαρμόζεται σε περιπτώσεις :

• φλεγμονών (τενοντίτιδα στροφικού πετάλου/αχιλλείου/επιγονατιδικού, έξω και έσω επικονδυλίτιδα, τροχαντηρίτιδα),
• μυοσυνδεσμικών κακώσεων (ρήξη συνδέσμων/τενόντων, θλάσεις μυών),
• μικρών χόνδρινων βλαβών (χονδροπάθεια, αρχόμενη αρθρίτιδα)

Βλαστοκύτταρα

Τα βλαστοκύτταρα αποτελούν αρχέγονα πολυδύναμα κύτταρα τα οποία, έχουν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται και να διαφοροποιούνται, να εξελίσσονται δηλαδή σε πιο ειδικά κύτταρα πχ χονδροκύτταρα, μυικά κύτταρα κλπ

Για τη θεραπεία με βλαστοκύτταρα, λαμβάνουμε μία επαρκή ποσότητα λιπώδους ιστού από τον αθλητή (λιποαναρρόφηση, λιπεκτομή) η οποία, αποστέλλεται και επεξεργάζεται σε εργαστήριο μοριακής βιολογίας. Σε λίγες ημέρες, ολοκληρώνεται η απομόνωση των μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων από το λίπος και τα κύτταρα αυτά είναι διαθέσιμα προς χορήγηση στον αθλητή από τον οποίο προέρχονται. Η θεραπεία περιλαμβάνει 3-6 συνεδρίες και εφαρμόζεται κυρίως σε χόνδρινες βλάβες (εστιακές βλάβες, ήπιες διάχυτες βλάβες – χονδροπάθεια, αρχόμενη αρθρίτιδα). Η χορήγηση των βλαστοκυττάρων γίνεται με ενδαρθρική έγχυση (ένεση μέσα στην άρθρωση).

Επίσης, ειδικά για τη θεραπεία των εστιακών χόνδρινων βλαβών, μπορούμε να εφαρμόσουμε θεραπεία με βλαστοκύτταρα και διεγχειρητικά (κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης). Στις περιπτώσεις αυτές, λαμβάνουμε μυελό των οστών, επεξεργαζόμαστε το δείγμα, απομονώνουμε τα βλαστοκύτταρα και δημιουργούμε εντός ολίγων λεπτών ένα παχύρευστο υλικό πλούσιο σε πολυδύναμα κύτταρα ικανά να διαφοροποιηθούν (εξελιχθούν) σε χονδροκύτταρα. Το τελικό υλικό της διαδικασίας τοποθετείται στην περιοχή της χόνδρινης βλάβης και μπορεί να σταθεροποιηθεί στη θέση αυτή με τη βοήθεια ειδικών βιολογικών μεμβρανών και κόλλας ινικής.

Χονδροκύτταρα

Τα χονδροκύτταρα αποτελούν τα κύτταρα του αρθρικού χόνδρου και η λειτουργία τους είναι άρρηκτα δεμένη με τη σύσταση και τις μηχανικές του ιδιότητες καθώς, παράγουν και εκκρίνουν τη μεσοκυττάρια ουσία που είναι πλούσια σε κολλαγόνο και γλυκοζαμίνες. Σε περίπτωση καταστροφής του αρθρικού χόνδρου, τα χονδροκύτταρα έχουν μηδαμινές επουλωτικές ικανότητες, δεν μπορούν δηλαδή να αναστρέψουν τη χόνδρινη βλάβη. Η αδυναμία αυτή αντιμετωπίζεται πλέον με την καλλιέργεια χονδροκυττάρων. Η διαδικασία έχει ώς εξής:

Μέ αρθροσκοπική τεχνική, λαμβάνουμε υγιή χονδροκύτταρα από μια φυσιολογική περιοχή του αρθρικού χόνδρου . Στη συνέχεια, το δείγμα το αποστέλλουμε στο εργαστήριο όπου και το καλλιεργούμε (προάγουμε τον πολλαπλασιασμό των χονδροκυττάρων). Το τελικό δείγμα είναι έτοιμο προς χρήση σε διάστημα λίγων εβδομάδων. Η τοποθέτηση των χονδροκυττάρων απαιτεί δεύτερη χειρουργική επέμβαση για την τοποθέτηση του τελικού δείγματος στην πάσχουσα περιοχή. Η σταθεροποίηση των νέων χονδροκυττάρων μπορεί να ενισχυθεί με ειδικές βιολογικές μεμβράνες και κόλλα ινικής.

Η καλλιέργεια χονδροκυττάρων εφαρμόζεται αυστηρά σε περιπτώσεις εστιακής χόνδρινης βλάβης και εφόσον συντρέχουν συγκεκριμένες ενδείξεις (σοβαρότητα βλάβης).

Οι βιολογικές και οι αυτόλογες κυτταρικές θεραπείες αποτελούν σήμερα ένα πολλά υποσχόμενο κλάδο της ορθοπαιδικής. Η εφαρμογή τους σε αθλητές είναι ιδιαίτερα επωφελής καθώς, συχνά παρακάμπτει τις κλασσικές φαρμακευτικές αγωγές και σε ορισμένες περιπτώσεις, καθυστερεί σημαντικά ή αναβάλλει ακόμα και το χειρουργείο. Ωστόσο, η μεγάλη αποτελεσματικότητά τους προϋποθέτει τη σωστή ένδειξη χρήσης τους και την ορθή τεχνική εφαρμογής τους.