Του Δ.Βαλασίδη, Αξκού ε.α. , Οικονομολόγου (Όπως παρουσιάσθηκε στη διάλεξη του, την Τετάρτη 17 Απριλίου στη Θεσσαλονίκη, με θέμα: «Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1909 – ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΣΜΟΣ.
ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ»)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η επανάσταση ή το κίνημα κατ’ άλλους στου Γουδή αποτελεί σημαντικό σταθμό στη νεώτερη ιστορία της Ελλάδος. Δημιούργησε την νέα Ελλάδα, κατά τον Τάσο Βουρνά και έδωσε στο ταπεινωμένο Έθνος ηγεσία, κατά τον Σπύρο Μελά. Σε κάθε περίπτωση σφράγισε μια νέα εποχή, χάραξε τον δρόμο προς την οικονομική ανασυγκρότηση και εδραίωσε ένα αστικό καθεστώς. Διαφέρει από όλες τις άλλες προσπάθειες του Στρατού να επέμβει στα πολιτικά πράγματα της χώρας τόσον ως προς τους σκοπούς όσον και ως τον τρόπο δράσεως των συμμετεχόντων.
ΓΟΥΔΗ Ή ΓΟΥΔΙ;
Η περιοχή όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα του 1909 ονομάζεται «Γουδή» και όχι «Γουδί» που είναι απλώς ένα μαγειρικό εργαλείο. Η ονομασία προέρχεται από την οικογένεια των Σπετσών Γουδή, η οποία προσέφερε πολλά στην επανάσταση του 1821. Η Πατρίδα της παραχώρηση την ομώνυμη περιοχή σε ένδειξη αναγνώρισης των υπηρεσιών της. Ο τύπος της εποχής αναφέρει σωστά το όνομα ,αλλά δεν είναι γνωστό πως και πότε το «η» έγινε «ι».
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η νεώτερη ιστορία της Ελλάδος έχει καταγράψει είκοσι μεγάλες και μικρές στρατιωτικές επεμβάσεις με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η κάθε μία: 1831(2), 1843, 1861, 1909, 1916, 1922, 1929, 1925, 1926, 1933, 1935(2), 1938, 1951, 1967(2), 1973(2) και 1975. Άλλες από αυτές πέτυχαν και δημιούργησαν δίκαιο, ενώ άλλες είχαν άδοξο τέλος. Πριν από το 1909 έχουμε: Το 1831 την ανταρσία κατά του Καποδίστρια και την πυρπόληση του ναυστάθμου του Πόρου. Το ίδιο έτος ένοπλα τμήματα επαναστατούν και απειλούν να εισβάλουν στο Ναύπλιο για να καθαιρέσουν τον διάδοχο και αδελφό του Καποδίστρια Αυγουστίνο, ο οποίος και παραιτείται. Η γερουσία διαφεύγει στο Άστρος. Η επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 δίνει Σύνταγμα στη χώρα. Η στρατιωτική εξέγερση του 1862 έδιωξε τον Όθωνα, ο οποίος δύο έτη μετά αντικαταστάθηκε από τον Γεώργιο A’.
ΤΑ ΑΙΤΙΑ
Τα κυριότερα αίτια της επαναστάσεως του 1909 ήταν:
1.Η βουλευτοκρατία και ο ξεπεσμός των κομμάτων.
2.Η παράνομη συναλλαγή μεταξύ βουλευτών και της εκλογικής τους «πελατείας».
3.Η εσωστρέφεια και ο πεσιμισμός που χαρακτήριζε τον πολιτικό και κοινωνικό βίο της χώρας.
4.Η ήττα της Ελλάδος κατά τον πόλεμο του 1897.
5.Η αδυναμία επίλυσης του κρητικού ζητήματος.
6.Η απόφαση διακοπής του Μακεδονικού Αγώνα, κατά τον οποίο πολέμησαν και έδωσαν την ζωή τους πολλοί νέοι Αξιωματικοί.
7.Η αδυναμία του κράτους να αναλάβει οποιαδήποτε πολεμική δράση, λόγω σοβαρών ελλείψεων σε οπλισμό, πυρομαχικά, εφόδια και υλικά καθώς και πλημμελούς εκπαίδευσης του στρατιωτικού προσωπικού.
8.Η τραγική οικονομική κατάσταση της χώρας.
9.Η άνιση φορολογία μεταξύ πλουσίων και οικονομικά ασθενέστερων πολιτών.
10.Το καθεστώς « διεθνούς οικονομικού ελέγχου» που είχε επιβληθεί στη χώρα για την εξυπηρέτηση του δυσβάστακτου εξωτερικού χρέους.
11.Η μη ψήφιση σημαντικών νομοσχεδίων από την βουλή.
12.Η ελλιπής απονομή της δικαιοσύνης.
13.Η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης.
14.Η ερήμωση της υπαίθρου λόγω μαζικής εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης του αγροτικού πληθυσμού
ΠΩΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΟ 1909.
Στις 15 Αυγούστου του 1909 εκδηλώθηκε μια κίνηση των Ενόπλων Δυνάμεων και της Χωροφυλακής με την συμπαράσταση του λαού, η οποία διαφέρει από οποιαδήποτε προηγούμενη ή επόμενη στρατιωτική ενέργεια. To Νational Geograpfic στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους την χαρακτήρισε «κίνημα» Αξιωματικών που είχε με το μέρος του τον Λαό. Ο ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος
Σ. Μελάς την αναφέρει ως «στρατιωτική επανάσταση», η οποία είχε δεχθεί επιδράσεις από το κίνημα των νεότουρκων, αλλά ήταν τελείως πρωτότυπο. Για τον Τ.Βουρνά ήταν «ένα αναίμακτο κίνημα, ένας στρατιωτικός περίπατος». Ο καθηγητής της ιστορίας Δ.Κιτσίκης γράφει: «Η επανάσταση ξέσπασε όχι με πραξικόπημα, αλλά με προνουντσιαμιέντο (pronunciamento)».Η ιταλική λέξη σημαίνει προκήρυξη στασιακού χαρακτήρα ή στάση Αξιωματικών κατά πολιτικού καθεστώτος. Ο Τ.Βουρνάς δίνει μια πιο λεπτομερή περιγραφή: «Αποτελεί ίσως το μοναδικό στρατιωτικό κίνημα στην ελληνική ιστορία που καταγράφεται θετικά, τόσο στην κοινή συνείδηση όσο και στην ιστοριογραφία που συχνά του απέδωσαν και τον τίτλο επανάσταση». Κάποιοι ιστορικοί το χαρακτήρισαν «αστική επανάσταση», γιατί πράγματι έφερε μια σειρά επαναστατικές αλλαγές. Όμως δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί «επανάσταση» σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE: «Απότομη και βίαιη μεταβολή της πολιτικής και κοινωνικής δομής που επέρχεται, όταν μια ομάδα εξεγείρεται εναντίον του υφισταμένου καθεστώτος και καταλαμβάνει την εξουσία». Το 1909 δεν άλλαξε την πολιτική και κοινωνική δομή, ούτε το καθεστώς στη βάση του, το οποίο παρέμεινε βασιλευομένη δημοκρατία.
Η ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ.
Των γεγονότων του Γουδή είχε προηγηθεί το 1908 η επανάσταση των νεοτούρκων, την οποία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολούθησαν οι νεαροί έλληνες Αξιωματικοί από την Μακεδονία όπου πολεμούσαν για την Πατρίδα. Αλλά και στην Αθήνα, σύμφωνα με τον τότε υπολοχαγό Πάγκαλο, οι κατώτεροι Αξιωματικοί τάχθηκαν υπέρ μιας παρόμοιας κίνησης στην Ελλάδα για την ανασυγκρότηση και οργάνωση του κράτους. Η επίδραση αυτή δεν μπορεί ασφαλώς να θεωρηθεί αντιγραφή της ενέργειας των νεοτούρκων. Το στρατιωτικό κίνημα του 1909 σύμφωνα με τον Μελά ήταν «απόλυτα πρωτότυπο» γιατί:
1.Δεν είχε καμμιά πολιτική προέλευση και στράφηκε εναντίον όλων κομμάτων.
2.Κατάργησε, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα, την κομματοκρατία.
3.Έθεσε κάτω από μια στρατιωτική οργάνωση όλες τις αρχές και εξουσίες του κράτους.
Όλα τα προηγούμενα κινήματα δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν καθαρά στρατιωτικά ούτε αντικομματικά, γιατί είχαν στενή συνεργασία με ένα μέρος του πολιτικού κόσμου.
ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ
Τα σημαντικότερα πρόσωπα της εξιστορούμενης περιόδου είναι:
ΖΟΡΜΠΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ(1844-1920):Απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων με σπουδές σε Γαλλία και Βέλγιο. Πολέμησε το 1897, υπηρέτησε σε διάφορες διοικητικές και επιτελικές θέσεις και διετέλεσε διοικητής της Σχολής Ευελπίδων. Το 1909, ως Συνταγματάρχης ανέλαβε την ηγεσία του Στρατιωτικού Συνδέσμου και στην κυβέρνηση Δραγούμη διετέλεσε Υπουργός Στρατιωτικών .Παραιτήθηκε το1911 με τον βαθμό του Υποστρατήγου.
ΘΕΟΤΟΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ(1843-1916). Νομικός και πολιτικός. Διετέλεσε τρεις φορές πρωθυπουργός και χειρίσθηκε το Κρητικό Ζήτημα. Ήρθε σε σύγκρουση με τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο και παραιτήθηκε.
ΡΑΛΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΣ(1844-1921). Νομικός και πολιτικός .Διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία τον Θεοτόκη, αλλά ανετράπη από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο.
ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΗΣ(1849-1916). Νομικός και πολιτικός. Μετά την 15η Αυγούστου ανέλαβε πρωθυπουργός, αλλά ήρθε σε σύγκρουση με το Στρατιωτικό Σύνδεσμο και ανετράπη.
ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ(1864-1936). Πολιτικός. Προσκλήθηκε το 1910 στην Αθήνα από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο και ανέλαβε αργότερα την πρωθυπουργία. Μαζί με τον Διάδοχο Κωνσταντίνο επέτυχαν τον διπλασιασμό της Ελλάδος κατά τους βαλκανικούς πολέμους.
ΤΑ ΔΡΑΜΑΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ.
Η πρώτη προσπάθεια αντίδρασης στην επικρατούσα αθλία κατάσταση της χώρας ξεκίνησε από μια οργάνωση Υπαξιωματικών στην Αθήνα με πυρήνες και σε άλλες πόλεις. Ακολούθησαν οι κατώτεροι Αξιωματικοί με μυστικές συγκεντρώσεις αρχικά στην κατοικία του τότε υπολοχαγού Θ.Πάγκαλου. Σύντομα συντάχθηκε πρωτόκολλο, το οποίο προέβλεπε οργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων και απομάκρυνση των
διαδόχων από το Στράτευμα. Από την αρχή υπήρξε η ιδέα ανάληψης της εξουσίας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ως τον μόνο ικανό και άφθαρτο πολιτικό.
Σημαντικό γεγονός υπήρξε η συγκέντρωση 180 Αξιωματικών στην κατοικία του υπολοχαγού Χατζημιχάλη την νύκτα της 25ης Ιουνίου 1909. Η επαναστατική συνέλευση δεν μπορούσε να μείνει μυστική από την κυβέρνηση Θεοτόκη που έστειλε τον φρούραρχο Αθηνών Σχοινά να επέμβει. Όμως εκδιώχθηκε με βίαιο τρόπο και οι συγκεντρώσεις συνεχίστηκαν. Τις νύκτες 26ης και 27ης Ιουνίου εξελέγη με μυστική ψηφοφορία η Διοικούσα επιτροπή του Συνδέσμου αποτελούμενη από 15 Λοχαγούς και Υποπλοιάρχους.
Την επομένη η Οργάνωση απέκτησε διοίκηση, γραμματεία αλλά και πρόσβαση στον τύπο. Η σφραγίδα της αποτελείτο από την ελληνική σημαία και τον επίσημο τίτλο της: ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ. Η αρχηγία ανετέθη στον Νικόλαο Ζορμπά, έναν αξιόλογο, μετριοπαθή και συντηρητικό Συνταγματάρχη. Στις 4 Ιουνίου ο Θεοτόκης παραιτήθηκε και ανέλαβε ο Ράλλης. Ο νέος πρωθυπουργός δεν είχε το σθένος και την δύναμη να σταματήσει τους Αξιωματικούς όπως και ο προκάτοχος του. Όλα ήταν έτοιμα για την ολοκλήρωση της επέμβασης.
Ο Σπύρος Μελάς γράφει: «Τη νύκτα της 14ης προς την 15η Αυγούστου οι ξενύχτηδες Αθηναίοι παρακολούθησαν μια επανάσταση που όμοιά της δεν είχε ξαναγίνει ούτε στην Ελλάδα ούτε σε κανένα ίσως μέρος της γης! Κάτω από ένα ολοστρόγγυλο, μεσούρανο φεγγάρι, είχαν ξεκινήσει από όλα τα σημεία της Αθήνας περίεργοι φανεροί συνωμότες που η υπόθεσή τους, οι σκοποί τους, το πρόγραμμά τους, η ώρα και ο τόπος συγκέντρωσής τους ήτανε όλα γνωστά σε όλους –εκτός από τους αρμοδίους –με έναν τρόπο σχεδόν πάνδημο».
Έτσι συγκεντρώθηκαν στο στρατόπεδο «Γουδή» 450 Αξιωματικοί, 3000 περίπου Οπλίτες και 70 Χωροφύλακες, όλοι οπλισμένοι από τις στρατιωτικές αποθήκες. Κανένας δεν αντέδρασε στην συγκέντρωση αυτοί, γιατί όλοι πίστεψαν ότι οι επαναστάτες είχαν σκοπό την ανόρθωση του Κράτους και του Στρατού και γενικότερα την σωτηρία της Πατρίδας. Μικρές προσπάθειες αντίδρασης της Χωροφυλακής με εντολή της κυβέρνησης δεν είχαν αποτέλεσμα και το εγχείρημα στέφθηκε με επιτυχία. Ο βασιλιάς δέχθηκε την παραίτηση Ράλλη και όρισε
πρωθυπουργό τον Μαυρομιχάλη, ο οποίος δεν είχε φθαρεί στην εξουσία. Ο Μαυρομιχάλης απεδέχθη τα αιτήματα των Στρατιωτικών με επιστολή του:
«Φίλε κύριε Ζορμπά,
Λαβών γνώσιν του υπομνήματος του Συνδέσμου των κυρίων Αξιωματικών και των αιτημάτων του, σας βεβαιώ ότι θέλω ανταποκριθή εις τας αξιώσεις υμών τε και του Στρατού, αίτινες άλλωστε είναι σύμφωνοι με τας γνώμας μου.
15 Αυγούστου 1909».
Στις 16 Αυγούστου οι Στρατιωτικοί , αφού παρέδωσαν τα πυρομαχικά τους επέστρεψαν στις Μονάδες τους. Ο Τ.Βουρνάς γράφει: « Η πιο περίεργη, η πιο πρωτότυπη επανάσταση στην ιστορία των στρατιωτικών εξεγέρσεων τελείωσε φρόνιμα και τακτικά… Μέσα σε 24 ώρες ο Στρατός είχε περάσει από την νομιμότητα στην παρανομία και από την παρανομία στην νομιμότητα, χωρίς να ανοίξει ρουθούνι».
Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος ήταν πλέον νόμιμος με γραφεία στο κέντρο της Αθήνας και με μέλη που συνεχώς αυξάνονταν. Για να πετύχει όμως η προσπάθεια των αλλαγών έπρεπε να ζητηθεί η συμμετοχή της λαϊκής βάσης. Ο ίδιος ο Ζορμπάς σε συνέντευξή του στις 17 Αυγούστου στον τύπο δήλωνε: « Οι Αξιωματικοί δεν έκαναν τίποτα για τον εαυτό τους. Υπήρξαν απλώς διερμηνείς και εκτελεστές των πόθων του ελληνικού λαού. Δεν αναμιγνυόμεθα στα κόμματα, ούτε επιθυμούμε την βλάβη του πολιτεύματος».
Κορυφαία εκδήλωση του λαού υπήρξε η διαδήλωση της 14ης Σεπτεμβρίου. Χιλιάδες λαού, μετά από πρόσκληση των συντεχνιών συγκεντρώθηκαν στο πεδίο του Άρεως με σημαίες και πανό και διαδήλωσαν υπέρ του έργου του Συνδέσμου και κατά της φαυλοκρατίας. Ομάδες Αξιωματικών είχαν αναλάβει την περιφρούρηση, γιατί υπήρχε φόβος επέμβασης κουμπουροφόρων κομματαρχών. Στη συνέχεια η λαοθάλασσα των διαδηλωτών πήγε στη βουλή όπου ξέσπασε σε αποδοκιμασίες κατά των βουλευτών. Το συλλαλητήριο αυτό θεωρήθηκε από πολλούς «Λαϊκή Στάση» .Μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου παρόμοια συλλαλητήρια πραγματοποιήθηκαν σε πολλές πόλεις. ΟΙ αλλαγές σε όλους τους τομείς άρχισαν να υλοποιούνται.
ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
Παρά τις προσδοκίες του Συνδέσμου, ο Μαυρομιχάλης ακολούθησε τα βήματα των προκατόχων του στην διαφθορά και την κομματοκρατία. Ολόκληρος ο πολιτικός κόσμος, σύμφωνα με διαπίστωση του Ζορμπά, είχε χρεοκοπήσει στα μάτια του λαού και δεν υπήρχε ούτε ένας πολιτικός που να μην είχε συμμετοχή στην διαπλοκή. Αποφάσισε λοιπόν να συγκαλέσει την διοικούσα επιτροπή και να προτείνει την μόνη ρεαλιστική λύση: Να κληθεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος από την Κρήτη και να αναλάβει την πολιτική ευθύνη διακυβέρνησης της χώρας . Μετά από έντονες συζητήσεις και αντεγκλήσεις συμφώνησαν όλοι πλην του Γουβέλη που επέμενε στην άρνησή του.
Οι κυριότεροι λόγοι που επέβαλαν την λύση Βενιζέλου ήταν:
1. Ήταν προσηλωμένος τόσο στην Εθνική Ιδέα, όσο και στους δημοκρατικούς θεσμούς.
2. Δεν είχε εμπλοκή με τη διαφθορά και τον παλαιοκομματισμό.
3. Επιθυμούσε όσο και ο Σύνδεσμος ένα σύγχρονο κράτος, ικανό να αντιμετωπίσει τους σοβαρούς εξωτερικούς κινδύνους.
4. Ενδιαφερόταν για την βελτίωση του επιπέδου ζωής των πολιτών και κυρίως των ασθενέστερων τάξεων.
5. Έθετε το εθνικό συμφέρον υπεράνω της νομιμότητας, όπως απέδειξε με το κίνημα της Θερίσου.
6. Είχε αναχθεί σε ενεργό παράγοντα της εθνικής ζωής μετά την πατριωτική του δράση.
Στις 28 Δεκεμβρίου 1909 ο Βενιζέλος έφθασε στην Αθήνα. Μετά από μια σειρά περιπετειών σχημάτισε κυβέρνηση στις 6 Οκτωβρίου 1910. « Με τον ερχομό του Βενιζέλου στην Ελλάδα κλείνουν τα ιστορικά περιστατικά του κινήματος του Γουδή και αρχίζει η εποχή της εφαρμογής των κοινωνικών και πολιτικών επιτεύξεων της λαϊκής προσπάθειας για την αλλαγή» γράφει ο Βουρνάς.
ΤΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ
Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος ,παρά τον βραχύ βίο του, επέτυχε πολλά και σημαντικά κοινωνικά και πολιτικά επιτεύγματα:
1.Έδωσε ένα ισχυρό κτύπημα στην φαυλοκρατία , τον παλαιοκομματισμό και την αυλοκρατία που μέχρι τότε ήσαν παντοδύναμες.
2.Κινητοποίησε κοινωνικές δυνάμεις που βρισκόταν σε λήθαργο. Αστικός και αγροτικός πληθυσμός, συντεχνίες, φοιτητές, λογοτέχνες και τύπος συνέβαλλαν αποφασιστικά στην επιτυχία της επαναστάσεως.
3. Επέβαλλε έναν δυναμικό πολιτικό, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος με νέες ιδέες και την κατάλληλη προπαρασκευή όλων των δυνάμεων του ¨Έθνους μαζί με τον τότε διάδοχο επέτυχαν να διπλασιάσουν την ελεύθερη Ελλάδα.
4.Για πρώτη φορά στην νεώτερη ελληνική ιστορία παρακίνησε τον λαό να διεκδικήσει τα δικαιώματά του.
Για αυτούς και πολλούς άλλους λόγους πολύ σωστά ο Βουρνάς γράφει: «Το 1909 είναι μια σημαντική χρονολογία για τη νεοελληνική ιστορία. Πρέπει να θεωρείται ένας από τους χρυσούς κρίκους της αλυσίδας των αγώνων για την πρόοδο και σαν τέτοιος πρέπει να τιμάται από την αδέκαστη ιστορία».
ΤΙ ΕΓΡΑΨΑΝ
«Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δεν επιθυμεί να εγκαθιδρύσει την απολυταρχία ή την στρατοκρατία ή να θίξει καθ’ οιονδήποτε τρόπον το Συνταγματικόν Πολίτευμα…» Υπόμνημα Στρατιωτικού Συνδέσμου προς Βασιλέα και την Κυβέρνηση.
«Το Έθνος ζητεί την τιμήν του, την οποίαν οι κυβερνήται του έσυραν ρακένδυτον επαίτιδα προ των μεγάλων της ευρωπαϊκής διπλωματίας, δια να καλύψουν αυτοί τα αίσχη της αδρανείας των από του πολέμου του 1897 και εντεύθεν». Υπόμνημα των Φοιτητών προς τον Βασιλέα.
«Τιμή πανελλήνιος εις τους Αξιωματικούς εκείνους, οι οποίοι μεταβληθέντες εις σημαιοφόρους του εθνικού προγράμματος, έθεσαν τα ζητήματα της Χώρας εις την θέσιν των» . Εφημερίδα Χρόνος.
«Από 50 ετών ο Ελληνικός Στρατός δεν έχει να δείξει ηρωικωτέραν, λαμπροτέραν, εθνωφελεστέραν επιχείρησιν από εκείνην την οποίαν ανέλαβε και επιδιώκει μετά
τόσης αφοσιώσεως, τόσης συνέσεως, τόσου πατριωτισμού και τόσης νομιμοφροσύνης». Εφημερίδα Χρόνος.
«Το κίνημα των Αξιωματικών απέρρευσεν εκ του πανελληνίου πόθου προς ανόρθωσιν της Πολιτείας και διόρθωσιν των κακώς κειμένων…Ουδέν δι’ εαυτούς έπραξαν οι Αξιωματικοί, ήταν απλώς διερμηνείς και εκτελεσταί των πόθων του Ελληνικού Λαού». Συνέντευξη Ζορμπά προς τον Τύπο.
«Εκφράζει την χαράν αυτού, διότι ο Στρατός ηγέρθη προς κατάλησιν της πολιτικής συναλλαγής και ενίσχυσιν των στρατιωτικών και ναυτικών της χώρας δυνάμεων, εις ας το εθνικόν μέλλον στηρίζεται». Από το ψήφισμα των συντεχνιών στις 14 Σεπτεμβρίου 1909.
«Το πατριωτικόν έργον της 15ης Αυγούστου είναι η οδυνηρά φωνή του Έθνους επί τη εξωτερική του ταπεινώσει…Λαέ της Ελλάδος, φιλότιμε Στρατέ, εννόησον καλώς ότι ματαιοπονείς αν δεν κτυπήσεις την συναλλαγήν, το ολέθριον σύστημα όπερ έφθειρε τα πάντα». Λόγος του προέδρου των συντεχνιών Φ.Παπαφώτη στο συλλαλητήριο της 14ης Σεπτεμβρίου 1909.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κ.Παπαρηγόπουλος. “Ιστορία του Ελληνικού Έθνους”, NATIONAL GEOGRAPHIC, 2010.
Σ.Μελά. “Η επανάσταση του1909”, ΜΠΙΡΗΣ, 1972.
Χ.Θεοδώρου: « Ιστορικές πολιτικές αλήθειες», ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΔΕΚΗΣ, 1986.
Τ.Βουρνά: «Γουδή-Το κίνημα του 1909», ΤΟ ΒΗΜΑ.
Δ.Κιτσίκης: «Συγκριτική ιστορία Ελλάδος και Τουρκίας», 1978.
Β.Τσίχλης: «Το κίνημα του Γουδή και ο Ε.Βενιζέλος, ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ, 2007.
Αρχείο Στρατιωτικού Συνδέσμου: «Επανάστασις 1909», ΚΕΔΡΟΣ 1972.
Σ.Μαρκεζίνης: «Πολιτική ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος», ΠΑΠΥΡΟΣ 1968.
ΠΑΠΥΡΟΣ-LAROUSSE ΛΕΞΙΚΟ, 1993.
Πρόσφατα Σχόλια